دنبالچه استخوان کوچکی در انتهای ستون فقرات است که افراد در طول زندگی توجه چندانی به آن نمی‌کنند، اما باوجود اندازه کوچک، در صورت آسیب دیدن درد بسیار شدید و قابل‌توجهی خواهد داشت و می‌تواند باعث اختلال در زندگی روزانه شود.
در ادامه این مقاله به علائم، نشانه‌ها و علت درد دنبالچه پرداخته و روش‌های درمان آن را بررسی می‌کنیم.
معرفی بهترین کلینیک فیزیوتراپی
دنبالچه چیست؟
دنبالچه یا استخوان دم استخوان کوچک منقار شکلی است که در انتهای ستون فقرات، درست بالای باسن قرار دارد. این استخوان از ۳ تا ۵ مهره تشکیل‌شده که به‌جز اولین استخوان آن، معمولاً به یکدیگر جوش‌خورده‌اند و در حیوانات نقش تشکیل‌دهنده دم را دارد.
دنبالچه در تحمل وزن هنگام نشستن و دفع ادرار و مدفوع نقش به سزایی دارد.
درد دنبالچه
درد دنبالچه یا کوکسیگودینیا یک علامت دردناک و شایع است که انتهای ستون فقرات (که درست بالای شکاف باسن قرار دارد) و نواحی اطراف آن یعنی لگن و پاها به شکل انتشاری حس می‌شود.
درد ناشی از استخوان دنبالچه آسیب‌دیده می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. بیماران ممکن است اولین بار درد دنبالچه را هنگام تلاش برای ایستادن یا نشستن یا هنگامی‌که روی صندلی نشسته و به عقب تکیه داده‌اند حس کنند.
ایجاد این مشکل می‌تواند از سن و با جنسیت افراد تأثیر پذیرد؛ معمولاً این مشکل در سنین 40 سالگی مشاهده می‌شود و به دلیل تفاوت آناتومی لگن دو جنس زن و مرد با یکدیگر شیوع این دردها در خانم‌ها 5 برابر بیشتر از آقایان است.
علت درد دنبالچه چیست؟
درد استخوان دنبالچه می‌تواند حالت خفیف یا شدید داشته باشد و هفته‌ها، ماه‌ها و حتی در برخی مواقع نزدیک یک سال ادامه داشته باشد. علت درد دنبالچه می‌تواند علل متفاوتی باشد که برخی از آن‌ها شایع‌تر هستند.
سه نوع آسیب اصلی می‌توانند موجب ایجاد درد در دنبالچه شوند:
- آسیب‌های بیرونی (افتادن از ارتفاع، ضربه فیزیکی ناشی از تصادف یا سایر عوامل فیزیکی)
- آسیب‌های داخلی (وضع حمل یا نشستن طولانی‌مدت بر روی سطوح نازک یا سفت)
- عفونت‌ها، تومورهای سرطانی و همچنین ورم
در ادامه بیشتر به این علت‌ها می‌پردازیم:
-
ضربه
علت درد دنبالچه ممکن است به دلیل افتادن به سمت عقب بر روی باسن باشد که به استخوان و لیگامان‌ها آسیب رسانده و موجب کوفتگی استخوان تا شکستگی واضح شود.
علاوه بر آن فعالیت‌هایی همچون اسب‌سواری یا دوچرخه‌سواری به دلیل ایجاد فشارهای مکرر یا تماس طولانی‌مدت در ناحیه نشیمنگاه می‌تواند خطر ابتلا به درد دنبالچه را، افزایش دهد.
همچنین نشستن ساده بر روی سطح سفت در طول رانندگی طولانی یا پروازهای هوایی و یا قطار ممکن است موجب درد در ناحیه دنبالچه شود.
-
حاملگی و زایمان طبیعی
حاملگی و زایمان طبیعی ازجمله سایر علل درد دنبالچه است؛ خصوصاً زمانی که زایمان سخت بوده باشد، به دلیل فشاری که سر بچه بر ناحیه‌ی دنبالچه می‌آورد علت درد دنبالچه می‌شود.
معمولاً در این موارد، درد به دنبال کوفتگی استخوان یا کشیدگی تاندون بوده و موارد کمی وجود دارد که شکستگی استخوان دنبالچه رخ دهد.
-
ساییدگی مفاصل
ساییدگی مفاصل در استخوان دنبالچه با افزایش سن و یا حرکات تکراری آرتروز نامیده می‌شود که موجب درد در این ناحیه می‌شود.
-
شکل‌های خاص استخوان دنبالچه
هر فرد می‌تواند تعداد متفاوتی استخوان دنبالچه داشته باشد که افرادی که تعداد استخوان بیشتری داشته باشند بیشتر در معرض خطر درد دنبالچه قرار می‌گیرند. علاوه بر این برخی افراد یک خار استخوانی (اسپور) دارند که در انتهای دنبالچه قرارگرفته است و می‌تواند محل نشیمنگاه را در حین نشستن آزار دهد.
-
درد اعصاب
فعالیت بیش‌ازحد و یا تحریک دسته عصب‌های گانگلیون ایمپار می‌تواند ازجمله علت‌های درد دنبالچه باشد؛ که در قسمت جلویی و بالایی استخوان دنبالچه قرار دارد و ممکن است منجر به درد مزمن دنبالچه گردد.
-
اسپاسم عضلات کف لگن
استخوان دنبالچه محلی برای اتصال لایهٔ عمقی عضلات کف لگن (که لواتور آنی نامیده می‌شوند) است؛ به همین منظور اسپاسم عضلات و تحریک آن‌ها می‌تواند موجب درد در ناحیه‌ی دنبالچه و کمی بالاتر از مقعد شود.
-
سرطان
در موارد بسیار نادری علت درد دنبالچه سرطان و ایجاد تومور بدخیم است.
-
عفونت
عفونت‌های حوالی ناحیه‌ی دنبالچه می‌توانند منجر به تورم و درد بر روی دنبالچه و همچنین همراه با قرمزی، گرمی و خروج ترشحات چرکی باشند.
عواملی که موجب تشدید ابتلا به درد دنبالچه می‌شوند
به‌طور کل بعضی عوامل باعث افزایش ریسک ابتلا به درد دنبالچه خواهد شد که به تعدادی از آن‌ها می‌پردازیم:
1. چاقی و وزن بالا
وزن بیش‌ازحد موجب می‌شود که فشار اضافی بر استخوان دنبالچه اعمال شود که این فشار اضافی مداوم استخوان دنبالچه به عقب خم کرده و باعث می‌شود که از جایگاه طبیعی خود دور شود. از طرفی چاقی باعث ایجاد اختلال درحرکت استخوان‌های لگن می‌شود.
2. لاغری زیاد و کم بود وزن
یکی دیگر از دلایل تشدیدکننده ابتلا به درد دنبالچه لاغری زیاد است. در این شرایط به علت نبودن چربی کافی در باسن که از اصطکاک استخوان دنبالچه جلوگیری می‌کند، بافت‌های نرم ملتهب شده و درد در ناحیهٔ نشیمنگاه ایجاد می‌شود. زیرا دنبالچه این افراد تلاش بیشتری برای کاهش فشارهای ناشی از افتادن و نشستن می‌کند تا به بهترین شکل بچرخد.
3. جنسیت
بزرگ‌تر بودن زاویه لگن و همچنین ضربه به دنبالچه در حین زایمان، از دلایل ابتلای بیشتر زنان به درد دنبالچه نسبت به مردان است.
4. سن
در پیری، به علت فرسوده‌شدن دیسک‌های کوچک غضروف که درزمینه‌ی نگه‌داشتن استخوان دنبالچه در جای خود کمک می‌کند، و جای‌گیری محکم‌تر استخوان‌های تشکیل‌دهنده دنبالچه در جای خود استرس بیشتری به دنبالچه واردشده و همین امر موجب ایجاد درد می‌شود.
درمان درد دنبالچه به چه صورت است؟
در صورت شروع درد دنبالچه ابتدا باید علت درد دنبالچه را شناسایی و برای حذف آن تلاش کرد. درد دنبالچه معمولاً توسط یک بیماری اولیه ایجاد می‌شود، بنابراین در بیشتر موارد هدف درمان درد دنبالچه، درمان بیماری اولیه و بهبود سبک زندگی است. ازجمله روش‌هایی که می‌توان برای درمان دنبالچه از آن استفاده نمود عبارت‌اند از:
1.کاهش فشار:
اصلاح کردن وضعیت نشستن و حفظ انحنای طبیعی بدن در کمر هنگام نشستن یکی از راه‌های ساده درمان درد دنبالچه است.
در صورت وجود درد طولانی‌مدت در دنبالچه لازم است فشار به‌طور کامل به‌وسیله کج کردن لگن به سمت جلو و استفاده از بالشتک‌های مخصوص از روی دنبالچه برداشته شود.
علاوه بر این باید در انتخاب صندلی دقت شود تا صندلی سخت نباشد و فشار زیادی به ناحیه دنبالچه وارد نکند.
2. داروها:
استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، متداول‌ترین درمان برای کاهش درد است. علاوه بران مسهل جهت رفع یبوست نیز استفاده می‌شود تا از ایجاد کشش که باعث تشدید درد دنبالچه می‌شود، جلوگیری کند.
در صورت عفونت دنبالچه، آنتی‌بیوتیک نیز تجویز می‌شود.
3. فیزیوتراپی:
در درمان درد جسمی ناشی از ضربه جلسات فیزیوتراپی می‌تواند در تسکین درد و درمان درد دنبالچه کمک به سزایی داشته باشد.
حرکات بیش‌ازحد و همچنین عدم حرکت کافی منجر به درد می‌شود. جلسات فیزیوتراپی شامل آرامش لگن از طریق ماساژهای خاص و استفاده از سونوگرافی برای تسکین درد است. همچنین تکنیکی به نام دست‌کاری دنبالچه نیز از شیوه‌های درمانی فیزیوتراپ‌ها است.
4. استفاده از گرما و سرما درمان:
درصورتی‌که به‌تازگی به زمین‌خورده باشید، یخ بهترین روش برای کاهش التهابی است که منجر به درد می‌شود. پس از گذشت چند روز اولیه، می‌توان به‌جای سرما از گرما استفاده شود کمپرس سرد یا گرم حداقل ۳-۴ بار در روز به مدت ۱۰-۱۵ دقیقه تکرار شود تا پوست آسیب نبیند و همیشه باید یک لایه محافظ بین پوست و کمپرس سرد یا گرم قرار داشته باشد.
5. مصرف آب و فیبر:
یکی دیگر از توصیه‌های گوارشی مفید، مصرف منظم آب، فیبر و میوه‌های خشک است. از طرفی استفاده از شاهدانه به دلیل خواص ضدالتهابی بسیار قوی درزمینهٔ بیماری‌های زمینه‌ای التهابی بسیار مؤثر است.
6. انجام دادن ورزش و حرکات کششی:
برخی تمرینات و حرکات کششی می‌توانند به کاهش فشار ناشی از درد استخوان دنبالچه کمک کنند. حرکات مختلف یوگا می‌تواند برای کشش ماهیچه‌ها و رباط‌های متصل به استخوان دنبالچه بسیار مؤثر می‌باشند.
زنان باردار که به درد دنبالچه مبتلا هستند نیز می‌توانند از این کشش‌ها بهره ببرند.
علاوه بران شل کردن عضلات کف لگن با انجام تنفس عمیق، راه مناسبی برای کمک به کاهش فشار واردشده به دنبالچه است.
7. جراحی:
در صورت مؤثر واقع نشدن هیچ‌یک از درمان‌ها برای درمان دنبالچه، پزشک ممکن است به‌عنوان آخرین راه‌حل برای درمان درد دنبالچه، جراحی را برای برداشتن قسمتی یا تمام دنبالچه توصیه کند. جراحی همیشه فوراً جوابگو نیست. ممکن است زمان زیادی برای برطرف شدن درد صرف شود. و حتی در برخی موارد، اصلاً مؤثر واقع نمی‌شود. این جراحی می‌تواند خطراتی را نیز به همراه داشته باشد، زیرا ناحیه جراحی در قسمتی است که به‌طورمعمول به‌راحتی بهبود نمی‌یابد و احتمال ایجاد عفونت در آن ناحیه زیاد است.
