سندرم پلیکا چیست؟

سندرم پلیکا یک عارضه مربوط به زانو است و هنگامی اتفاق می‌افتد که یکی از اجزای داخلی ساختار زانو در اثر آسیب‌دیدگی یا کارکرد خیلی زیاد، به حالت غیر‌طبیعی درآمده و به‌عنوان منشأ درد زانو عمل می‌کند. گاهی از اوقات تشخیص این عارضه ممکن است بسیار مشکل باشد، اما اگر درد زانوی شما به خاطر این عارضه باشد، به راحتی می‌توان آن را درمان کرد.

سندرم پلیکا چیست؟

پلیکا نواری از جنس بافت سینوویال است که از دوران رشد جنینی باقی می‌ماند. تصور بر این است که در حالت عادی همراه با رشد جنین زانو به سه بخش مجزا تقسیم می‌شود: سینوویال‌های میانی و جانبی و بورس سوپراپاتلار. این بخش‌ها توسط سینوویال سپتوم (یک غشای سینوویالی) از هم جدا می‌شوند. در جایی بین دو تا سه‌ماهگی رشد جنین این پلیکا مجدداً جذب می‌شود تا حفره‌ای بزرگ با نام حفره‌ی سینوویال را تشکیل دهد. در برخی موارد این زائده‌ها به‌طور کامل جذب نمی‌شوند و لایه‌هایی از آن تا حدی باقی می‌مانند و به پلیکا تبدیل می‌شوند. هرچند این نظریه به‌طور کامل تمام موارد ایجاد پلیکا در زانو را توجیه نمی‌کند و متغیرهای بسیاری در این امر تأثیرگذار خواهند بود ولی بااین‌حال می‌تواند توضیحی مختصر برای تشکیل آن‌ها را ارائه دهد.

باوجوداینکه تمامی موارد پلیکای زانو با روند یکسانی اتفاق نمی‌افتند، ولی بروز آن در تمامی افراد امکان‌پذیر است. البته وقوع این عارضه همواره بسیار بحث‌برانگیز است و صرف وجود آن، نشانگر مشکل خاصی نخواهد بود. پلیکا در حالت عادی بدون علامت است و مشکلات آن معمولاً بسیار نادر هستند و ازاین‌رو به عنوان بافتی زائد که هیچ‌گونه عملکرد حقیقی ندارد و لزوماً مشکل‌ساز نیست، شناخته می‌شود.

آناتومی درگیر در سندرم پلیکا؟

مفصل زانو از کنار هم قرار گرفتن استخوان ران در بالا و استخوان درشت‌نی در پایین درست شده است. دورتادور استخوان‌های تشکیل‌دهنده مفصل توسط یک پرده کلفت بافتی به نام کپسول مفصلی پوشیده شده است. کپسول مفصلی تا حد زیادی در پایداری مفصل زانو مؤثر است. سطح داخلی کپسول مفصل زانو یک پرده بافتی نازک به نام بافت سینوویال وجود دارد. این بافت از سلول‌هایی تشکیل‌شده که مسئول ترشح مایع مفصلی هستند.

علت بروز سندرم پلیکا چیست؟

سندرم پلیکا براثر وجود التهاب‌های مزمن در زانو ایجاد می‌شود. این التهاب مزمن ممکن است به خاطر بروز یک آسیب‌دیدگی یا سایر بیماری‌ها و مشکلات باشد. در حالت عادی غشایی که پرده‌ی پلیکا را می‌پوشاند، نازک است و قابلیت ارتجاعی بالایی دارد. با التهاب این غشا، طی گذشت زمان قابلیت ارتجاعی آن از بین رفته و حالتی ضخیم و فیبروزی پیدا می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که پرده‌ی پلیکا در عملکرد عادی زانو اختلال ایجاد کند و موجب بروز علائمی مشابه با سایر مشکلات و آسیب‌های زانو شود. البته به‌ندرت پیش می‌آید که التهاب پلیکا موجب بروز چنین علائمی شود. در اغلب مواردی که التهاب پلیکا موجب بروز علائم می‌شود، درواقع پرده‌ی پلیکای میانی ملتهب شده است. البته مواردی از التهاب پرده‌ی پلیکای خارجی و فوق کشککی نیز گزارش‌شده اما این موارد بسیار نادر هستند.

علائم سندرم پلیکا چیست؟

• شایع‌ترین پلیکانی که باعث درد زانو می‌شود پلیکانی داخلی است که باعث درد قسمت داخل زانو می‌شود. برخی ورزش‌ها مثل فوتبال و بسکتبال با فشار زیاد به زانو باعث سندرم پلیکا می‌شوند. گاهی ضربه مستقیم مثل برخورد توپ به قسمت داخل زانو باعث التهاب پلیکا و درد آن شوند. فرد مراجعه‌کننده احساس کلیک یا صدا در زانو و درد زانو دارد که با فعالیت بیش‌تر می‌شود.
• ممکن است از احساس قفل‌کردن زانو شکایت داشته باشد. علائم با دویدن طولانی‌مدت یا ضربه به داخل زانو ایجاد و تشدید می‌شوند. گاهی بیمار علائمی شبیه به پارگی مینیسک زانو دارد. در معاینه درد در قسمت داخل کشکک وجود دارد و یک باند دردناک در داخل زانو حس می‌شود.
• این باند چند سانتیمتر داخل کشکک و روی کندیل فمور قرارگرفته است. با خم و راست کردن زانو این باند زیر انگشت جا‌به‌جا می‌شود

سندرم پلیکا را چگونه تشخیص می‌دهند؟

تشخیص سندرم پلیکا می‌تواند بسیار مشکل و چالش‌برانگیز باشد. بسیاری دیگر از مشکلات و بیماری‌های زانو هستند که موجب بروز علائم کاملاً مشابه با سندرم پلیکا می‌شوند و پزشک تنها در صورتی سندرم پلیکا را تشخیص می‌دهد که ابتلا به بیماری‌های دیگر رد شده باشد.

1. شرح‌حال: تشخیص این عارضه با گرفتن شرح‌حال بیمار آغاز می‌شود. معمولاً بیماران سابقه ترومای مستقیم به ناحیه قدامی زانو را ذکر می‌کنند. درد در ناحیه قدامی داخلی زانو و در هنگام باز کردن کامل زانو احساس می‌شود.
2. معاینه فیزیکی: در معاینه تندرنس و click در ناحیه قدامی داخلی لمس می‌شود.
3. MRI: از MRI برای مشاهده بافت نرم استفاده می‌گردد. هدف از تصویربرداری از زانو این است که بافت فیبروزی روی پرده‌ی پلیکا دیده شود و همچنین سایر مشکلات و بیماری‌های احتمالی مفصل زانو رد شوند.
4. آرتروسکوپی: قطعی‌ترین راه برای تشخیص سندرم پلیکا، انجام آرتروسکوپی زانو است. البته در حین انجام آرتروسکوپی علاوه بر تشخیص قطعی سندرم پلیکا، می‌توان با برداشتن قسمت‌های ملتهب و برجسته پلیکا، هم‌زمان بیماری را نیز درمان نمود. البته انجام آرتروسکوپی، اولین اقدام درمانی نیست و همیشه در ابتدا روش‌های درمان غیر جراحی و غیرتهاجمی تجویز می‌شوند.

درمان سندرم پلیکا

•   دارودرمانی

درمان سندرم پلیکا معمولاً با روش‌های غیر جراحی انجام می‌شود. از گذاشتن کمپرس سرد، اصلاح کردن فعالیت‌های بیمار و مصرف داروهای NSAID مانند ایبروبروفن برای کاهش التهاب و ضخامت پرده‌ی پلیکا استفاده می‌شود. بستن بانداژ فشاری به دور زانو نیز ممکن است توسط پزشک توصیه شود. همچنین ممکن است در نیمی از موارد، تزریق کورتیزون در پردهی پلیکا تجویز شود.

• فیزیوتراپی و ورزش

بهبودی بعد از سندرم پلیکا شامل انجام چندین حرکت ورزشی مخصوص می‌شود که برای افزایش دامنه حرکتی زانو و تقویت عضلات زانو، طراحی‌شده‌اند. برخی از این حرکات عبارت‌اند از: بالا آوردن پا در حالت ایستاده، بالا آوردن پا و دور کردن آن از محور بدن یا گذراندن پا از محور بدن (حرکت پا با سمت طرفین)، جمع‌کردن زانو در حالت ایستاده، صاف کردن پا در حالت نشسته و بلند شدن روی پنجه‌ی پا (با انقباض عضلات ساق پا). این تمرینات در ابتدا باید در هر ست 5 الی 7 بار تکرار شوند و به‌تدریج بر تعداد تکرارها افزوده شود. هدف از انجام فیزیوتراپی این است که درد زانوی شما کنترل شود و قدرت عضلات چهارسر ران بیشتر شده و دامنه‌ی حرکتی مفصل زانو به حداکثر خود برسد.

معرفی بهترین کلینیک فیزیوتراپی

• جراحی

درصورتی‌که با گذشت سه ماه از درمان، روش‌های غیر جراحی تأثیری نداشته باشند، ممکن است پزشک انجام جراحی آرتروسکوپی زانو یا انجام جراحی باز زانو برای برداشتن پرده‌ی پلیکا را تجویز کند. ازآنجایی‌که جراحی آرتروسکوپی ساده‌تر و کم تهاجمی است، بهتر است تا جای ممکن، جراحی به این روش انجام شود. همچنین درصورتی‌که می‌توان علائم بیمار را کنترل نمود، بهتر است از روش جراحی استفاده نشود. اولین جلسات توان‌بخشی بعد از جراحی با هدف کاهش تورم و درد زانو است و به شما کمک می‌کند که زانوی خود را به آرامی حرکت دهید و عضلات خود را منقبض کنید. به ندرت پیش می‌آید که بیماران بعد از انجام این جراحی به استفاده از عصا نیاز داشته باشند.

آیا می‌توان از ابتلا به سندرم پلیکا پیشگیری کرد؟

بهترین راه برای پیشگیری از بروز سندرم پلیکا این است که قدرت حرکتی و توان پاهای خود را بالا ببرید و در هنگام تغییر دادن برنامه‌ی ورزشی خود توجه زیادی داشته باشید که فشار بیش‌ازحد به زانوی خود وارد نکنید. البته برخی از افراد به خاطر ابتلا به برخی اختلالات ساختاری در زانوی خود، مستعد ابتلا به سندرم پلیکا هستند. پزشک شما به شما کمک می‌کند که با پیگیری یک روند درمانی مناسب به تدریج شدت فعالیت‌های خود را افزایش دهید و بدون واردکردن فشار بیش‌ازحد به زانو، به‌تدریج کارهای مشکل‌تر را با زانوی خود انجام دهید. به خاطر داشته باشید که اگر بیش‌ازحد سریع به فعالیت‌های سابق خود بازگردید، ممکن است این کار موجب درد زانو شده و درمان شما بسیار مشکل‌تر شود.