دستکاری (منیپولیشن) ستون فقرات

منیپولیشن یک تکنیک‌ فیزیوتراپی است که در آن درمانگر فشار یا کشش جهتداری را به انتهای دامنه حرکتی غیر فعال (یا فیزیولوژیک) مفصل اعمال می‌کند. در زمان انجام این تکنیک معمولا صدایی مشابه با قولنج شکستن شنیده می‌شود. در مورد این صدا، همچنان اختلاف نظر های زیادی وجود دارد، اما عموم متخصصان پدیده حفره‌زایی یا کاویتاسیون در مفاصل فاست (آپوفیزیال) را علت اصلی تولید این صدا می دانند. در این پدیده، زمانی که فشار مایع بین مفصلی، کمتر از فشار نرمال می‌شود، حباب‌های گازی ایجاد می‌شوند که با افزایش فشار، این حباب‌ها می‌ترکند و صدا تولید می‌کنند.

منیپولیشن، نوعی مداخله درمانی است از دوران ابتدایی فیزیوتراپی، رایج بوده است. با وجود آنکه منیپولیشن ستون فقرات منحصر به یک حوزه و تخصص خاص نمی‌شود، اما بسیاری از متخصصان، از جمله کایروپراکتورها، مدعی هستند که منیپولیشن‌ ستون فقرات در حوزه تخصصی فیزیوتراپیست ها قرار نمی­گیرد. همچنین این انجمن یک کتابچه آموزشی در این زمینه منتشر کرده است. این موضوع موجب شده، تا انجمن درمان فیزیکی آمریکا، تفاوت های منیپیولیشن فیزیوتراپی و کایروپرکتیک را بیشتر تشریح کند.

آشنایی با بهترین مرکز استئوپاتی

تاثیرات منیپولیشن‌ها

به علت، تاثیرات متعدد دستکاری ستون فقرات، در اینجا دامنه کامل این تاثیرات ذکر نشده‌اند و تنها به شرح تاثیرات مرتبط و مشهودتر اکتفا شده است.

در یک مطالعه تحقیقاتی انجام شده، یک چهارم شرکت‌کنندگان ابراز کردند که دستکاری ستون فقرات باعث بهبود وضعیت آن ها شده است. همچنین لازم به ذکر است که، این تکنیک در کاهش خشکی ستون فقرات نیز موثر است. علاوه بر این مطالعه، گزارشات دیگری نیز وجود دارند، که تاثیر  دستکاری ستون فقرات در بهبود کمر درد را تایید می­کنند. اخیرا نیز، در مطالعه دیگری که شامل 47 گروه کارآزمایی با کنترل  تصادفی، و 9211 شرکت‌کننده بود، برای مقایسه تاثیرات منیپولیشن واقعی و سوری انجام شد. نتیجه این مطالعه نشان داد که منیپولیشن واقعی از نظر بالینی در کاهش کوتاه مدت درد و ناتوانی در ناحیه کمر نسبت به دستکاری سوری، موثرتر بوده است. مجموعه دستورالعمل‌های مرکز ملی سلامتی مکمل نیز گزارش می‌کند که دستکاری ستون فقرات می‌تواند به کاهش درد کمک کند. این اثر تسکین درد می‌تواند ناشی از تغییرات نوروفیزیولوژیک یا اثرات روانشناختی باشد:

تاثیرات عصب‌شناختی یا نوروفیزیولوژیک

تصور می­شود که دستکاری ستون فقرات باعث تغییرات بیومکانیکی در ستون فقرات و در نتیجه تغییرات فیزیولوژیکی می‌شود و بر همین اساس منیپولیشن ستون فقرات می‌تواند بر حجم و طبیعت اطلاعات حسی که توسط سیستم عصب مرکزی دریافت می‌شوند، تاثیر بگذارد. علت این موضوع، تحریک تاندون‌های گلجی و ماهیچه‌های دوکی آوران در عمل منیپولیشن ستون فقرات است. همچنین، دستکاری ستون فقرات تحریک پذیری نورون حرکتی را تغییر داده و بر بازده عصبی رفلکس نیز تأثیر می گذارد.

تاثیرات روان‌شناختی

با وجود آنکه جنبه روانشناختی دستکاری ستون فقرات معمولاً در بررسی‌های سیستماتیک اثرات آن، نادیده گرفته می شود، اما تاثیر روان‌شناختی منیپولیشن ستون فقرات بر بیماران موضوعی شناخته شده است. در یک بررسی سیستماتیک در 2007، با بررسی 12 کارآزمایی کنترل تصادفی مشخص شد که دستکاری ستون فقرات در مقایسه با مداخلات کلامی، آثار درد و حالات روانی را به طور موثر تری کاهش می­دهد.

در یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز اخیر نیز، که به منظور ارزیابی اثرات دستکاری و تحرک ستون فقرات بر روی پارامترهای قلبی عروقی انجام شد، مشخص شد که دستکاری و تحرکات ستون فقرات ممکن است فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را نیز به طور قابل توجهی کاهش دهد.

قانون پیش بینی بالینی برای منیپولیشن ستون فقرات

قانون پنج فاکتوری پیش‌بینی دستکاری ستون فقرات، همانگونه که از اسم آن برمی­آید، از 5 عامل زیر تشکیل شده است.

• تداوم درد کمتر از 16 روز
• عدم وجود علائم در فواصل دور از زانو
• نمره FABQ کمتر از 19
• چرخش داخلی بیشتر از 35 درجه در حداقل یک ران
• کاهش دامنه حرکتی (هیپوموبیلیتی) به اندازه حداقل یک سطح، در ستون فقرات

بیمارانی که بیشترین بهره را از دستکاری ستون فقرات دریافت می‌کنند، افرادی هستند که از میان پنج فاکتور بالا، حداقل چهار مورد شامل حال آنان می‌شود.

اما در بین این فاکتور ها، مهمترین آن ها دو مورد اول هستند، یعنی:

• تداوم درد کمتر از 16 روز
• عدم وجود نشانه در فواصل دور از زانو

برای تشخیص، نیاز افراد به دستکاری ستون فقرات ناحیه گردن نیز، 6 فاکتور زیر بررسی می­شوند:

• نمرات اولیه در شاخص ناتوانی گردن کمتر از 50/11 باشد
• داشتن الگوی درگیری دو جانبه
• عدم انجام کار در وضعیت نشسته، به اندازه بیشتر از 5 ساعت در روز
• کاهش درد با حرکت گردن
• کاهش درد با کشیدن گردن
• ابتلا به اسپوندیلوزیس بدون علائم رادیکولوپاتی

وجود چهار یا تعداد بیشتری از این فاکتورهای پیش‌بینی کننده، احتمال موفقیت عمل دستکاری ستون فقرات را به میزان  89٪ افزایش می دهد.

ستون فقرات ناحیه گردن

ناحیه گردنی ستون فقرات مهره‌های C1-C7 را شامل می‌شود و بالاترین ناحیه ستون فقرات (گردن) است. دستورالعمل های NICE  در ارتباط با دردهای نامشخص گردن، به 2 نوع دستکاری قابل استفاده برای این بخش از ستون فقرات اشاره می کند. اولین راه درمان، استفاده از دستکاری های توراسیک یا ستون فقرات صدری مرتبط با گردن درد هستند، اما در همین دستورالعمل‌ها بیان شده است که می‌توان از دستکاری‌های ناحیه گردن در بیمارانی که به تازگی مبتلا به گردن درد شده‌اند هم استفاده کرد. در دستورالعمل‌های NICE آمده است که دستکاری های درجه 5 برای درد گردن می­توانند به تنهایی یا در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند ورزش‌های تقویتی و تمرینات ROM نیز استفاده شوند.

در یک مطالعه سیستماتیک شامل 27 کارآزمایی کنترل تصادفی (RCT) و 1522 شرکت کننده، که به کمک داده‌های بانک‌های اطلاعاتی کاکرین، به منظور ارزیابی تاثیر مثبت منیپولیشن یا تحرک بخشی در ارتباط با کاهش درد، عملکرد/ناتوانی، رضایت بیمار، کیفیت زندگی، و برداشت کلی بزرگ سالان مبتلا به گردن درد حاد، کمتر حاد یا مزمن با یا بدون علائم سرویکوژنیک یا رادیکولیک، انجام شد. نتایج کلیدی حاصل شد، که در ادامه می­توانید آن ها را مطالعه کنید:

• شواهدی با کیفیت متوسط وجود دارد (دو کارآزمایی، 369 شرکت کننده) که نشان می­دهند منیپولیشن و تحرک بخشی برای دردهای کمتر حاد یا مزمن گردن در کوتاه مدت و میان مدت، تغییرات مشابهی در درد، عملکرد و رضایت بیمار ایجاد می کنند.
• شواهدی با کیفیت پایین (سه کارآزمایی، 130 شرکت کننده) وجود دارند که نشان می­دهند دستکاری ستون فقرات خود به تنهایی می تواند در پی یک تا چهار جلسه درمان، موجب کاهش فوری درد شود.
• دستکاری‌های ناحیه گردن، تاثیراتی مشابه با تاثیرات برخی داروهای خاص (2 کارآزمایی، 69 شرکت کننده)، طب سوزنی (2 کارآزمایی، 81 شرکت کننده) و برخی از درمان‌های بافت نرم (1 کارآزمایی، 53 شرکت کننده)، دارند.
• شواهد نشان می دهد که در افراد مبتلا به سردردهای مزمن سرویکوژنیک، دستکاری یا منیپیولیشن موثرتر از TENS است.

نتایج یک مطالعه سیستماتیک دیگر  که برای بررسی اثرات دستکاری بر اختلالات گردن و فراهم آوردن دستورالعمل‌های بالینی انجام شد، نشان می­دهد که :

• ترکیب دستکاری‌ها با سایر روشهای درمانی (ورزش، روشهای گرما درمانی، آموزش بیمار و استفاده از گردن‌بند طبی)، احتمال درمان و بهبودی را افزایش می­دهد.
• احتمال، درمان و تاثیر مثبت با اتکای کامل به دستکاری بدون روش های دیگر، نیز وجود دارد.

پیام نهایی این مطالعه این است که دستکاری‌های ناحیه گردن در صورت کاربرد همزمان با سایر روش‌های درمانی، می تواند برای بیماران مبتلا به اختلالات مکانیکی گردن، تسکین دهنده درد در کوتاه مدت باشد. تمام مقالات پژوهشی ذکر شده در این بخش، از دستورالعمل‌های NICE  در ارتباط با کاربرد دستکاری ناحیه گردن  پشتیبانی می کنند.

ستون فقرات ناحیه توراسیک

ناحیه توراسیک ستون فقرات شامل مهره‌های T1-T12 می‌شود و در بخش میانی یا قفسه سینه بدن واقع شده است. برخلاف سایر نواحی ستون فقرات، به هر یک از مهره‌های این بخش یک دنده متصل است که از طریق آن ها قفس سینه به منطقه توراسیک ستون فقرات متصل می‌شود. شواهد کمی پیرامون استفاده از دستكاری‌های ناحیه توراسیک به منظور تسكین درد قفسه سینه وجود دارد، اما شواهد کافی و قابل قبولی برای استفاده از این روش در تسكین درد ناحیه گردن و بهبود كاركرد تنفسی وجود دارند.

گردن درد

همانطور که قبلاً گفته شد، دستورالعملهای,NICE  استفاده از دستکاری ستون فقرات توراسیک به همراه تمرینات تقویت کننده را برای کمک به تسکین درد گردن، توصیه می‌کند. دستکاری ستون فقرات ناحیه توراسیک موجب بهبود جزئی درد، افزایش کیفیت زندگی و افزایش عملکرد را در میان مدت می­شود. البته در این روش درمان، درک محدودیت های تحرک بخشی ستون فقرات ناحیه توراسیک و نحوه مدیریت درد گردن بیمار، اهمیت قابل توجهی دارد.

در یکی دیگر از مطالعات سیستماتیک، که در آن تاثیرات دستکاری ستون فقرات ناحیه توراسیک بر درد و ناتوانی بیماران مبتلا به درد غیر اختصاصی گردن با تکیه بر دستورالعمل‌های فعلی NICE و APTA ، همراه با 10 کارآزمایی با کنترل تصادفی (RCT) و 677 بیمار بررسی شد. نشان داد که شواهد کافی مبنی بر اثر مثبت دستکاری در ستون فقرات توراسیک در مقایسه با درمان‌های کنترلی‌، وجود ندارد. اما این مطالعه،همچنین مشخص کرد که استفاده از منیپولیشن ستون فقرات در ناحیه توراسیک در برخی از بیماران مبتلا به گردن درد فوایدی نیز دارد، بنابراین نباید از استفاده از این منیپولیشن در ترکیب با سایر روشهای درمانی برای درمان درد غیر اختصاصی گردن، صرفنظر کرد.

در سال 2019  نیز، در یک مطالعه سیستماتیک، مدیریت درد و ناتوانی ناشی از درد مکانیکی گردن با استفاده از روش‌های دستکاری‌های ناحیه توراسیک مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق شامل 14 کارآزمایی با کنترل تصادفی مناسب  و 885 شرکت کننده بود. در این تحقیق، شرکت کنندگان به طور تصادفی در گروه‌های دستکاری ناحیه توراسیک و یا  گروه کنترل قرار گرفتند (به جز دو گروه RTC، که در مطالعه آنها از یک گروه مقایسه متفاوت با استفاده از روش درمانی دیگری برای مدیریت درد گردن استفاده می شد).

به طور کلی محققان در این بررسی به این نتیجه رسیدند که دستکاری ستون فقرات در مقایسه با تحرک بخشی ناحیه توراسیک، درد و ناتوانی کوتاه مدت و عملکرد را به طور موثر تری بهبود می‌بخشد. اما تاثیر این روش در مقایسه با منیپولیشن ناحیه گردن و دستکاری­های توراسیک پلاسیبو، ناچیز است. البته باید در نظر داشت که کیفیت شواهد موجود در این تحقیق که با استفاده از روش GRADE انجام شد، بسیار پایین و در بهترین حالت متوسط بود.

عملکرد تنفسی

اگرچه در هیچ یک از دستورالعمل‌های NICE به تاثیر منیپولیشن‌های توراسیک بر عملکرد تنفسی اشاره نشده است، اما این موضوع که دستکاری‌های ستون فقرات در ناحیه توراسیک باعث بهبود عملکرد تنفسی می شود، امری اثبات شده است. در دستورالعمل‌های درمانی انجمن توراسیک بریتانیا نیز ذکر شده است که برای افزایش عملکرد تنفسی می­توان از دستکاری‌ ستون فقرات ناحیه توراسیک همراه با تمرینات دامنه حرکت و تقویت کننده استفاده کرد.

یک کارآزمایی با کنترل تصادفی در سال 2016  به بررسی تأثیر دستکاری‌های ستون فقرات در ناحیه توراسیک بر ظرفیت حیاتی اجباری و ظرفیت دمی اجباری، در افراد سالم و جوان پرداخت. آنها به طور تصادفی و بشکل کور، 30 شركت كننده را به دو گروه تقسیم كردند، یك گروه دستكاری در ستون فقرات در ناحیه توراسیک و گروه دیگر دستکاری توراسیك پلاسیبو را دریافت كرد. در دستکاری سوری و  پلاسیبو، هیچ نیرویی اعمال نمی‌شد و عملاً منیپولیشن واقعی انجام نمی‌شد.

همچنین مطالعات و آزمایشات انجام شده نشان داده اند که پس از مداخله با دستکاری های ستون فقرات، افزایش معنی داری در مقادیر FVC و FEV1 افراد قرار گرفته در این گروه، مشاهده می­شود (05/0> p)، در حالی که در افراد گروه کنترل هیچ افزایشی در مقادیر FVC یا FEV1 مشاهده نمی­شود. این نتایج همچنین نشان می دهند که دستکاری ستون فقرات در ناحیه توراسیک به بهبود عملکرد تنفسی افراد کمک کرده است.

ستون فقرات لامبار (کمر)

دستکاری ستون فقرات در ناحیه کمر یک مداخله فیزیوتراپی رایج است که برای بیماران مبتلا به کمردرد (LBP) تجویز می‌شود. بر اساس یک تحقیق که در سال 2018، با شرکت 984 بیمار مبتلا به  اLBP انجام شد، 63٪  از بیماران، پس از انجام دستکاری ستون فقرات، بهبود یافتند. همچنین در هنگام ارزیابی درد القایی آزمایشی نیز، منیپولیشن‌ها و دستکاری ها در مقایسه با سایر روش‌ها نظیر آموزش بیمار یا مداخلات درمانی دیگر، نتایج بهتری در بر داشته‌اند.

معرفی بهترین کلینیک فیزیوتراپی

یافته‌های این تحقیق، مشخص کرد که دستکاری ستون فقرات در ناحیه کمر تأثیر قابل توجهی در در بهبود آستانه درد در شرکت کنندگان بدون علامت دارد، اما با این حال به نظر می رسد که تفاوت معنی داری بین دستکاری ستون فقرات و سایر روش های درمانی (به عنوان مثال تحرک بخشی، درمان فیزیکی یا دستکاری در سایر نواحی ستون فقرات) وجود ندارد. این تحقیق همچنین مشخص کرد که وقتی دستکاری یا منیپیولیشن با یک مداخله سوری معتبر مقایسه می شود، نتایج به احتمال زیاد قابل توجه تر از زمانی است که این کار با یک مداخله سوری و ساختگی نامناسب انجام می‌شود و می­تواند ارتباط نتایج با اثر دارونما یا پلاسیبو را به چالش بکشد.

در نهایت، این تحقیق نشان می‌دهد که دستکاری ستون فقرات در بهبود آستانه درد فشاری (PPT) در شرکت کنندگان بدون علامت موثر است.

درمانگران بطور معمول برای اجرای روش‌های درمانی دستکاری ستون فقرات، بر روی ناحیه کمر ستون فقرات کار می‌کنند. طبق یک مطالعه تحقیقاتی در سال 2016 که در آن موضوع تاثیر دستکاری ستون فقرات در ناحیه کمر و ارتباط آن با آستانه درد فشاری (PPT) و حساسیت پین‌پریک (PPS)، با 34 شرکت کننده بدون علامت با سنین 18 تا 45 ساله، بررسی شده است. در این مطالعه 34 فرد بدون علامت و در سنین 18 تا 45 سالگی (با میانگین سنی  24 سال) شرکت داشتند. همچنین معیارهای سخت‌گیرانه ای، برای برای کاهش احتمال ایجاد بایاس یا سوگیری در نتایج نیز اعمال شد. در این مطالعه، دستکاری ستون فقرات در منطقه L5 / S1 با استفاده از روش معمول فشار هیپوتنار انجام شد. در این تحقیق، در ارتباط با PPS اثرات قابل توجهی در ساق پا (P <0.05) و کمر (P <0.05) با اندازه اثر ضعیف مشاهده شد. آستانه درد فشاری در ساق پا و ستون فقرات کمر نیز افزایش قابل توجهی پیدا کرد به طوری که داده‌ها در ساق پا در محدوده بین خط مبنا تا 20 و 30 دقیقه و در کمر در محدوده 10 ، 20 و 30 دقیقه بودند. نتایج همچنین، حاکی از کاهش قابل توجه PPS در ساق پا در محدوده‌ای بین خط مبنا‌، 20 و 30 دقیقه بود. در حالی که کاهش PPS در کمر، در محدوده فوری، 10 ، 20 و 30 دقیقه دیده شد. یعنی به طور کلی، این مطالعه نشان دهنده افزایش قابل توجه PPT در ستون فقرات و ساق با اثراتی که تا 30 دقیقه تداوم داشتند، بود. البته لازم به ذکر است که در این آزمایش، PPS نیز در هر مکان، با هر دو معیار سنجش موثر بر الیاف بتا گروه A، کاهش یافته. در نهایت نتایج این تحقیق نشان داد که منیپولیشن کمر می‌تواند حساسیت فشار عمقی را به صورت موضعی و در اندام تحتانی کاهش دهد.

تحقیقاتی نیز برای بررسی اثرات دستکاری ستون فقرات در افزایش قدرت عضلانی در افراد سالم انجام شده است که نمونه یکی از این تحقیقات در سال 2019 نشان می دهد که دستکاری می‌تواند با بازیابی پویایی فیزیولوژیکی مهره‌های مجاور هم، عملکرد موتوری را بهبود بخشد که متعاقباً منجر به بهبود عملکرد سیستم عصبی شده و تسهیل عصبی مرکزی را ارتقا می دهد. نویسندگان این مطالعه معتقدند که دستکاری می تواند منیسکوئیدهای به دام افتاده و چسبندگی یا اختلالات درون آنولوس فیبروسوس را کاهش دهد. در این تحقیق، در نهایت پس از اعمال یک معیار سخت‌گیرانه حذف، فقط 3 مطالعه باقی ماند که همه کارآزمایی‌هایی با کنترل تصادفی بودند و در مجموع 102 شرکت کننده بدون علامت را شامل می‌شدند. سپس با مقایسه اثرات دستکاری ستون فقرات در ناحیه کمر با تحرک‌بخشی درجه پایین (1-4 در مقیاس مایتلند) و دستکاری‌های ناحیه لامبوساکرال یا توراسیک، محققان دریافتند که منیپولیشن با اندازه اثری، به بزرگی 0.93 ، برتر از عدم مداخله و درمانهای سوری است و علاوه بر این در افزایش قدرت ایزومتریک عضلانی گردن، پشت و عضلات جانبی نیز موثر است.

اندیکاسیون کمر درد

علت اصلی و آسیب شناختی کمردرد (LBP) فقط در حدود 15٪ موارد، بطور دقیق مشخص می‌شود. به همین دلیل، همواره سردرگمی و بحث و جدال زیادی در ارتباط با بهترین روش درمان بیماران مبتلا به کمر درد، وجود داشته است و برای تعیین اثربخشی انواع مداخلات درمانی مناسب این بیماران، مطالعات زیادی انجام شده است. اما شواهد مرتبط با اثربخشی دستکاری ستون فقرات به عنوان مداخله درمانی، در بیماران مبتلا به کمر درد، کمی متناقض است. زیرا درمان از طریق دستکاری ستون فقرات نسبت به آنچه معمولاً تصور می شود، تأثیر کمتری دارد و به همین دلیل اشتیاق به این روش درمانی به عنوان درمان کمردرد باید تعدیل شود. تاکنون هیچ شواهدی مبنی بر برتری داشتن دستکاری ستون فقرات نسبت به سایر روشهای درمانی مانند درمان فیزیکی و تمرینات فیزیوتراپی یافت نشده است و متقابلا این که این روش‌های درمانی برتر از دستکاری ستون فقرات هستند، نیز اثبات نشده است. بنابراین دستکاری ستون فقرات، تنها یکی از چندین گزینه برای درمان بیماران مبتلا به کمردرد محسوب می‌شود. این نکته که همه این یافته‌ها از اثربخشی متوسطی برخوردار هستند را نیز نباید فراموش کرد. در کنار این موارد نیز، مشخص شده است که دستکاری ستون فقرات در موارد حاد موثرتر از موارد مزمن کمردرد است. بنابراین، درمان دستی فقط در موارد حاد که دوره متنوعی دارند، اندیکاسیون و کاربرد دارد. از طرفی برای موارد مزمن نیز، ثابت شده است که درمان از طریق دستکاری ستون فقرات بهتر یا بدتر از سایر روش‌های درمانی نمی­باشد.

بنابراین، بهترین راه آن است که منیپولیشن‌ها به همراه  و در ترکیب با سایر روش‌های درمانی استفاده شوند. مطالعات معتبر نیز تایید می­کنند که درمان از طریق بکارگیری دستکاری ستون فقرات به همراه با ورزش، موثرتر از سایر روش‌های منفرد مانند دستکاری ستون فقرات به تنهایی، ورزش یا مشاوره پزشکی است.

محققان این تحقیق همچنین تشخیص داده‌اند که بیمارانی که نشانه‌ها و معیارهای خاصی را دارند، با احتمال بیشتری می­توانند از طریق دستکاری ستون فقرات در کوتاه مدت بهبود یابند. بر این اساس نیز، یک قانون پیش بینی بالینی به منظور شناسایی این گروه از مبتلایان به کمر درد، ایجاد شده است.

موارد ضد-اندیکاسیون (منع کاربرد)

سناریوهای زیر مواردی هستند که برای درمان آن ها باید از منیپولیشن اجتناب کرد:

• هرگونه آسیب شناسی که منجر به تشخیص ضعف قابل توجه استخوان شود
• فشردگی طناب نخاعی، فشردگی اعصاب کمری یا دم اسب، فشردگی ریشه عصب همراه با نقص عصبی فزاینده
• آنوریسم آئورت، خونریزی در مفاصل
• عدم تشخیص
• عدم امکان استقرار بیمار به دلیل درد یا مقاومت شخصی
• ظظ

عوارض منیپولیشن

عوارض زیانبار شامل هرگونه اثر منفی پیش بینی نشده حاصل از روش درمان می‌شود که در اینجا به چند نمونه از عوارض زیانبار جدی دستکاری ستون فقرات اشاره شده است. درمانگران باید قبل از استفاده از هرگونه مداخلات درمانی، از همه خطرات و عوارض زیانبار احتمالی، درک کاملی داشته باشند.

• دیسکسیون یا پاره شدن شریان مهره‌ای
• سرگیجه حاد
• حوادث عروقی مغزی

همانطور که می­بینید، تقریباً همه این عوارض در بیمارانی یافت می شوند که به دلیل مشکل گردن درمان شده اند و در درمان بیماری توراکولومبار (کمرسینه ای)، چنین عوارضی دیده نمی‌شوند. اما میزان و احتمال بروز این عوارض جانبی، سوال مهمی است که هنوز به آن پاسخی داده نشده است. شواهد مرتبط با میزان بروز عوارض زیانبار دستکاری ستون فقرات تا این زمان ناشناخته است. اما یک مقاله مبتنی بر شواهد ضعیف، عوارض جدی را بین 1 در بیست هزار تا 5 در ده میلیون تخمین می زند.