مانیپولاسیون، مانیپولیشن یا دستورزی یک روش درمانی آناتومیک شامل تکنیک‌های خاص دستی بر پایه ماساژ است که جهت درمان بیماری‌های ستون فقرات و مفاصل محیطی بکار برده می‌شود. روش مانیپولاسیون غیر جراحی بوده و مناسب افرادی است که از انجام عمل‌های جراحی به نوعی ترس دارند. لازم به ذکر است این روش از نظر درمانی و بالینی مورد ارزیابی قرار گرفته و نتایج قابل توجهی در درمان اختلالات مرتبط با ستون فقرات و مفاصل محیطی بدست آورده است. خالی از لطف نیست بدانید درمان دستی و کایروپراتیک از روش‌ها مورد تائید سازمان غذا و دارو آمریکا برای درمان دیسک کمر است و حتماً باید توسط پزشک متخصص، یعنی فردی که بعد از گذراندن ۷ سال دوره پزشک عمومی دورخ ۳ تا ۴ ساله تخصص طب فیزیکی را گذرانده است انجام شود.
ستون فقرات یا Spinal core از اجزای بسیار مهم دستگاه عصبی و اسکلتی انسان به شمار می‌آید و ساختار و عملکرد بسیار پیچیده‌ای دارد به گونه‌ای که اختلال در یک قسمت آن عملکرد سایر نواحی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پس در درمانهای مربوط به اختلالات ستون فقرات مانند دیسک گردن، ستون فقرات را به عنوان یک کلیت درنظر می‌گیریم و برنامه درمانی جامعی در نظر می‌گیریم. در ادامه در سایت کلینیک فیزیوتراپی سایا بیشتر با مانیپولاسیون آشنا می شویم.
درمان دستی مانیپولاسیون چیست و چه نتایجی دارد؟
اساس درمان دستی مانیپولاسیون دامنه حرکتی و عملکردی مفاصل بخصوص ستون فقرات است. در مانیپولیشن متخصص با شناسائی انحراف و اختلال موجود در ستون فقرات و انجام حرکات ریز و سریع روی مهره و مفصل موجب کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل و درنتیجه بهبود سطح کیفیت زندگی بیماران مبتلا می‌شود. از مزایای این روش درمانی این است که در این روش فقط به علائم ثانویه مانند درد توجه نمی‌شود و فرد متخصص به دنبال اصلاح علت اصلی ایجاد کننده این شرایط نیز می‌گردد. برای مثال عدم تقارن ساختاری مهره خا که میتوانو زمینه ساز دیسک یا آرتروز کمر باشد.
مانیپولاسیون آخرین و امن‌ترین سنگر قبل از جراحی
اطلاعات و تخصص دکترهای مانیپولاسیون در زمینه طب فیزیکی و بیومکانیک و شناختی که از مشکلات و اختلالات فیزیکی دارند تضمین کننده نتایج مثبت این روش است. از جمله راهکارهای کاربردی متخصصین استفاده از مانورهای حرکتی روی ستون فقرات است. درواقع مانیپولاسیون یا درمان دستی همین تکنیک‌ها محسوب می‌شود. این روش تخصصی در دایره رشته توانبخشی و طب فیزیکی قرار میرد و حتماً باید توسط متخصصین آن (اصطلاحاً کایروپراتیک) که دوره‌های لازم تئوری و عملی را دیده‌اند انجام شود. در سالهای اخیر فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی در حیطه درمانهای دستی در رشته پزشکی بسیار رونق داشته و بسیاری آنرا انقلابی در حوزه بیماران مبتلا به اختلالات سیستم عضلانی-اسکلتی محسوب می‌کنند.
تجربه‌های بالینی تائید می‌کند که در غالب موارد دردهای دارای منشأ ستون فقرات به طور چشم گیری بعد از روش مانیپولیشن و درمانهای دستی بهبود می‌یابند. این دردها اغلب با فشار مستقیم بر قطعات درگیر در ستون فقرات قابل حس هستند. اختلال بعدی بسیار شایع بعد از درد محدودیت حرکتی مفاصل است. به این معنی که دامنه حرکت قطعات درگیر اختلال در ستون فقرات به وضوح کاهش می‌یابد و تحلیل می‌رود. این اختلالات در نتیجه فشار، ضربه و انجام حرکات نادرست و باقی ماندن در پوزیشن های غلط خوابیده، نشسته و ایستاده ایجاد می‌شود. علائم دیگری که از آنها برای تشخیص این مشکل استفاده می‌شود عبارتند از:
- احساس افزایش ضخامت پوست همراه با درد هنگام گرفتن پوست و غلتاندن پوست این منطقه
- افزایش تونیسیته عضلانی موضعی (درواقع عصب گیری این عضلات از همان قطعه مهره آسیب دیده است.)
- افزایش حساسیت به لمس در قسمت اتصال رباط یا تاندون
به این مجموعه نشانه‌ها سندرم پوستی رباطی ضریعی عضلانی دردناک قطعه‌ای نیز گفته می‌شود! پس علائمی که با آنها مواجه هستیم عبارتند از علائم پوستی (درد یا بی حسی و سوزن سوزن شدن)، علائم تاندونی، علائم استخوانی و علائم عضلانی (به صورت ضعف و خستگی).
این علائم مخصوصاً وقتی ارزشمند می‌شود که در عکسبرداری ها هیچ اثری از اختلال دیده نمی‌شود و فرد به نظر سالم می‌رسد.
چه بیماری‌هایی با درمانهای دستی مانیپولاسیون قابل درمان هستند؟
بیمارانی که با مشکلات زیر رو به رو هستند می‌توانند از مانیپولاسیون استفاده کنند:
- دردهای مزمن گردن
- سردردهای با منشاء گردنی
- میگرن گردنی
- گردن درد حاد (ناگهانی و شدید)
- گردن دردهای مکرر
- دردهای تیرکشنده از گردن به پشت کتف، شانه یا بازوها و دستها
- دردهای مزمن پشت ستون فقرات (پشت قفسه سینه)
- دردهای حاد (ناگهانی و شدید) بین دو کتف
- رگ به رگ شدن دنده‌ها
- کمر درد مزمن
- کمر درد با منشاء دیسک بین مهره‌ای کمری
- کمر درد با منشاء ستون فقرات پشتی (پشت قفسه سینه‌ای)
- کمر درد حاد (ناگهانی و شدید)
- درد سیاتیک (پشت ران)
- درد عصب رانی (جلوی ران)
- بی حسی ناحیه کنار و جلوی ران (مرالژی)
- درد دنبالچه
- خواب رفتگی اندام‌های فوقانی
- درد آرنج (با منشاء گردن)
- درد زانو با منشاء ستون فقرات
- درد کاذب احشائی با منشاء ستون فقرات (مانند دردهای جلوی قفسه سینه که با درد قلبی اشتباه می‌شوند یا دردهای شکمی که با دردهای روده‌ای، کیسه صفرا و … اشتباه می‌شوند)
عوارض مانیپولاسیون و موارد ممنوعیت انجام
به دلیل شرایط خاصی که درمان در آن چهارچوب بهترین نتیجه را در پی دارد انجام این متد در بیماران زیر ممنوع است: پوکی استخوان شدید، روماتیسم مفصلی، سابقه شکستگی مهره، عفونت یا تومور ستون فقرات، شلی مفاصل، عدم اطمینان از تجربه و علم فرد انجام دهنده و…
و اما نکته مهم اینکه در سالمندان و کودکان انجام این عمل به شرطی که شامل موارد ذکر نشده باشند محدودیت ندارد ولی حتنا باید با احتیاط کامل انجام بگیرد. در مورد عوارض ابن روش نیز باید گفت که عمدتاً این درمان یک روش بدون عوارض جدی و ایمن است اما به شرطی که شرایط کاملاً برای پزشک توضیح داده شود و موارد فوق که ذکر شد حتماً توسط پزشک لحاظ شود.
عوارض مانیپولاسیون
در یک تحقیق انجام گرفته حدود ۶۰ درصد بیماران حداقل یک عارضه را گزارش کردند که از این تعداد بیشترین مورد سردرد بود که حدود ۲۰ درصد از بیماران را درگیر کرده بود. ۱۹ درصد از سفتی و گرفتگی ماهیچه‌ای و ۱۵ درصد از ناراحتی موضعی و ۱۲ درصد خستگی شکایت داشتند. البته این واکنش‌ها غالباً در ۴ ساعت اول شروع می‌شود و در عرض ۲۴ ساعت بعد ناپدید می‌شود و در زنان اندکی شایع‌تر بود.
دوره درمان مانیپولاسیون
تعداد جلسات قطعاً بسته به فرد، نوع بیماری و شدت آن متفاوت است. البته معمولاً غالب موارد بین سه جلسه تا شش جلسه است
برای بهتر نتیجه دادن درمان و کاهش طول درمان معمولاً بعد از درمان دستکاری، ورزش‌های مخصوص به بیمار برای انجام دادن آموزش داده می‌شود.
