ممکن است تابه‌حال بار‌ها گرفتگی عضلات مختلف بدن را تجربه کرده باشید. یکی از قسمت‌هایی که ممکن است دچار گرفتگی شود مفصل زانو است که می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد. برای آشنایی بهتر با این عارضه ابتدای به بررسی مفصل زانو می‌پردازیم.
آشنایی با ساختمان زانو برای درک بهتر!
زانو:
زانو بزرگ‌ترین مفصل بدن انسان است. زانو‌ها هنگام راه رفتن و ایستادن کل وزن بدن ما را تحمل می‌کنند و هنگام دویدن و هم‌چنین هنگام بالا رفتن و پایین آمدن از پله‌ها فشار زیادی را متحمل می‌شوند.
استخوان‌های تشکیل‌دهنده مفصل زانو:
مفصل زانو درواقع مفصلی است که بین دو استخوان ران از بالا و استخوان درشت‌نی یا تیبیا از پایین قرارگرفته است و در جلوی مفصل استخوان دیگری به نام کشکک زانو یا پاتلا قرار دارد. جالب است که بدانید استخوان دیگری که در ساق پا وجود دارد و نازک‌نی یا فیبولا نامیده می‌شود در مفصل زانو دخالتی ندارد.
رباط‌های زانو:
زانو دارای چهار رباط است که یک رباط در طرف داخل زانو، یک رباط در طرف خارج زانو قرار دارد. رباطی که در طرف داخل زانو قرار دارد رباط جانبی داخلی و رباطی که در خارج زانو قرار دارد رباط جانبی خارجی نامیده می‌شود. علاوه بر رباط‌های فوق دو رباط هم در داخل زانو قرار دارند که رباط صلیبی‌شکل نامیده می‌شوند. رباط صلیبی شامل رباط صلیبی جلویی و رباط صلیبی پشتی نامیده می‌شوند. رباط‌های کلاترال داخلی و خارجی مانع حرکت زانو به داخل و خارج و رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی مانع حرکت زانو به جلو و عقب می‌شوند درنتیجه دو استخوان ران و تیبیا در امتداد هم باقی می‌مانند. رباط صلیبی قدامی مانع حرکت زانو به‌طرف جلو می‌باشد و رباط صلیبی خلفی مانع حرکت زانو به‌طرف عقب می‌باشد. در هنگام معاینه بیمار روی تخت دراز می‌کشد و طبیب استخوان تیبیا را می‌گیرد و به جلو و عقب حرکت می‌دهد. اگر استخوان تیبیا به‌طرف جلو حرکت کند، رباط صلیبی قدامی پاره شده و اگر به‌طرف عقب حرکت کند، رباط صلیبی خلفی پاره شده است.
عضلات متصل به زانو:
عضلاتی که باعث خم و راست کردن زانو می‌شوند در ران ما قرار دارد و توسط تاندون‌های خود به استخوان تیبیا که در پایین زانو قرار دارد وصل می‌شود. عضله‌ای که باعث باز شدن زانو می‌شود، عضله چهار سر رانی نام دارد که درواقع مجموعه‌ای از چهار عضله است و در جلوی ران قرارگرفته است. عضلاتی که باعث خم شدن زانو می‌شود عضلاتی هستند که در پشت ران قرار گرفتند و عضلات همسترینگ نامیده می‌شوند.
قفل شدن زانو چگونه اتفاق می‌افتد؟
قفل شدن مفصل زانو به موقعیتی اطلاق می‌شود که پای فرد در جای خود قفل‌شده و نتوان آن را خم و راست کرد که در یکی از دودسته‌ی زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
- دسته‌ی اول، قفل شدن حقیقی زانوست که در طی آن یک مانع مکانیکی در داخل مفصل، از حرکت زانو جلوگیری می‌کند. این حالت معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که فرد پای خود را تا حد امکان صاف می‌کند.
- دسته‌ی دوم، قفل شدن کاذب زانوست که در طی آن، درد شدید به‌طور موقتی تحرک زانو را محدود می‌کند. قفل شدن حقیقی زانو معمولاً نادر است.
علائم قفل شدن زانو چیست؟
برخی از رایج‌ترین علائم قفل شدن زانو عبارت‌اند از:
- تب به علت وجود عفونت و یا آبسه در مفصل زانو.
- زانودرد شدید هنگام کشیدن مفصل زانو، یکی از نشانه‌های قفل شدن زانو است.
- قفل‌کردن زانو اغلب باعث دشوار شدن ایستادن بر روی پای آسیب‌دیده می‌شود.
- در زانوی قفل‌شده، انعطاف زانو در موقعیتی ثابت و اغلب در زاویه ۴۵ درجه باقی می‌ماند.
- صدای اصطکاک و خرد شدن می‌تواند یکی از علائم و نشانه‌های قفل شدن زانو باشد. جنبش مفصل زانو به دلیل اصطکاک قطعه‌ای از مینیسک پاره شده که در مفصل گرفتارشده است، این صدا را ایجاد می‌کند. این صدای غیرطبیعی با درد شدید همراه است.
- به دلیل اصطکاک قطعه‌ای از مینیسک پاره شده، جنبش و حرکت زانو تولید صدا می‌کند. این صدای سایش، با درد شدیدی همراه است.
- علامت رفلکس گیرافتادگی استامپ (نشانه‌ی خاصی از گیرافتادگی رباط صليبی قدامی است که یکی از عوامل قفل شدن زانو می‌باشد) در پارگی رباط صلیبی قدامی دیده می‌شود.
دلیل قفل شدن زانو چیست؟
قفل شدن زانو می‌تواند دلایل متفاوتی داشته که عبارت‌اند از:
- غضروف یا قطعات استخوانی که به‌طور فیزیکی در مفصل زانو گرفتار می‌شوند، می‌تواند موجب قفل شدن زانو یا مفصل زانو گردد.
- «پارگی مینیسک» دسته سطلی، علت محدودیت صاف کردن مفصل زانو و یکی از علل اصلی قفل شدن زانو است.
- شکستگی استخوان درشت‌نی یا فیبولا در مفصل زانو می‌تواند باعث قفل شدن زانو و یا مفصل زانو شود.
- عوارض بعد از عمل جراحی می‌تواند موجب قفل شدن زانو یا مفصل زانو شود. گاهی اوقات باوجود نتیجه رضایت‌بخش جراحی، بازسازی رباط صلیبی قدامی زانو موجب قفل شدن آن می‌شود.
- آرتروز- قفل شدن مفصل زانو در بیماران مبتلابه التهاب مفاصل زانو موجب درد شدید ناشی از محدودیت حرکت زانو می‌شود. آرتروز و پیری طبیعی، احتمال قفل شدن زانو را افزایش می‌دهد. باگذشت زمان، غضروفی که استخوان‌های زانو را احاطه کرده است، به‌تدریج فرسوده شده و پاره می‌شود.
- آسیب رباط‌ها موجب قفل شدن زانو و ناپایداری و خالی کردن زانو می‌شود، که گاهی اوقات سستی زانو نیز نامیده می‌شود. درد زانو با صاف کردن آن و تحمل وزن، شدیدتر می‌شود.
- قطعاتی از بافت‌های شل شده (غیر از) غضروف که در داخل مفصل گرفتار می‌شود، می‌تواند باعث قفل شدن زانو گردد.
- التهاب مفصل زانو موجب تورم مفصل زانو می‌شود. تورم و آدم مفصل زانو با محدود کردن قابلیت کشیدگی زانو باعث درد شده و نهایتاً منجر به اسپاسم ماهیچه‌ای و قفل شدن زانو می‌گردد.
- دررفتگی پاتلای بالایی باعث محدودیت کشیدگی مفصل زانو و درد شدید ناشی از محدود کردن حرکت مفصل زانو و قفل شدن زانو می‌گردد.
- پارگی پلیکای پاتلای میانی – سینوویت مفصل زانو باعث آسیب مکانیکی به پلیکای داخل مفصل زانو شده و درنتیجه با ایجاد درد شدید و محدودیت کشیدگی مفصل زانو باعث قفل شدن زانو می‌گردد.
- استئو کوندریت دیسکان- بیماری است که غضروف مفصل زانو به‌طور کامل فرسوده شده و متعاقب آن قطعات استخوان خردشده در مفصل گرفتار می‌شود. این وضعیت باعث محدود شدن حرکات مفصل زانو و درد شدید همراه با قفل شدن زانو می‌گردد.
- این وضعیت توسط ضعف شدید عضلات ساق پا ایجاد می‌شود.
آزمایش‌هایی برای تشخیص علت قفل شدن زانو
- شمارش گلبول‌های سفید خونی – تعداد گلبول‌های سفید خون در صورت عفونت مفصل زانو افزایش می‌یابد.
- فاکتور روماتوئید؛ زیرا در بیماران مبتلابه التهاب مفاصل افزایش می‌یابد.
- افزایش رسوبات گلبول قرمز- در آرتریت‌های التهابی، التهاب مفاصل و یا لوپوسلوپوس منتشر (اریتماتوی سیستمیک) مشاهده می‌شود.
- افزایش سطح اسید اوریک در خون ممکن است نشان‌دهنده نقرس باشد.
- مطالعه مایع سینوویال برای تشخیص علت قفل شدن زانو یا مفصل زانو.
- اشعه X برای تشخیص علت قفل شدن زانو یا مفصل زانو.
- MRI برای تشخیص علت زانوی قفل‌شده.
درمان قفل شدن زانو چگونه صورت می‌گیرد؟
دارو:
داروهای ضد درد خاصی وجود دارد که پزشک برای رهایی شما از درد و التهاب، ممکن است آن‌ها را تجویز کند.
گرما و سرما درمانی:
اگر درد و قفل شدن زانوی شما ناشی از پارگی مینیسک باشد، ممکن است به شما توصیه شود که جهت کمک به کاهش درد خود یخ درمانی (سرما درمانی) را امتحان کنید. برای تسکین درد خود یخ را برای مدتی کمتر از پنج دقیقه بر زانوی قرار دهید.
پد گرماساز:
در برخی موارد، برای برطرف کردن سفتی زانو می‌توانید از یک پد گرماساز بر روی زانوی خود استفاده کنید. آن را در دمای پایین تنظیم کنید و به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه بر روی زانوی آسیب‌دیده خود قرار دهید. اگر پد گرماساز نداشتید، یک حوله را در آب گرم خیس کنید و آن را روی زانوی خود قرار دهید.
بریس:
استفاده از بریس زانو (زانوبند) علاوه بر حمایت مداوم از زانو، به تسکین درد زانو نیز کمک می‌کند. بریس زانو نه‌تنها به ثابت نگه‌داشتن زانو کمک می‌کند بلکه زانو را گرم نگه می‌دارد.
فیزیوتراپی و ورزش‌های زانو:
گاهی اوقات به رفع و باز کردن زانو کمک می‌کند. دوره درمانی طولانی‌تر شامل تمریناتی برای تقویت و استحکام بخشیدن به زانو باشد.
معرفی بهترین کلینیک فیزیوتراپی
درمان‌های دستی:
در درجه اول باید به‌عنوان یک روش کمک‌های اولیه برای بازگرداندن عملکرد زانو و جلوگیری از درد در نظر گرفته شود. این وضعیت معمولاً توسط یک ناهنجاری در مینیسک خارجی ایجاد می‌شود و ممکن است بعدها به ماساژ و درمان دستی نیاز باشد.
لیزرتراپی و اولتراسوند تراپی:
اگر قفل شدن زانو براثر پارگی مینیسک ایجادشده باشد، لیزرتراپی و اولتراسوند تراپی می‌تواند به ترمیم بعضی قسمت‌های مینیسک و اطراف بافت‌های نرم کمک کند.
جراحی:
اگر درمان‌های بدون جراحی نتوانند درد شمارا تسکین دهند و بیمار همچنان علائم مکانیکی نظیر قفل شدن زانو، عدم توانایی در خم و راست کردن زانو و صدا دادن زانو را تجربه کند، پزشک ممکن است گزینه جراحی را مدنظر قرار دهد.
