امروزه سکته مغزی یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در بین مردم است. سکته مغزی ارتباطات حیاتی بین مغز و ماهیچه‌های بدن را قطع می‌کند، و همین امر می‌تواند منجر به از دست دادن تحرک و حرکت شود. بااین‌حال، این از دست دادن تحرک لزوماً دائمی نیست و می‌توان با روش‌هایی این عارضه را از بین برد. توان‌بخشی به‌ویژه در مراحل اولیه‌ي بهبودی، زمانی که بیماران کنترل کمی بر عضلات آسیب‌دیده خود دارند، بسیار مهم است. یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای بهبود عملکرد ماهیچه‌ها پس از سکته مغزی، فیزیوتراپی است. در این مقاله از سری مقالات کلینیک فیزیوتراپی ما قصد داریم تا درباره‌ی فیزیوتراپی سکته مغزی در سایت کلینیک سایا صحبت کنیم، پس با ما همراه باشید.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که به دلیل انسداد یا خونریزی رگ‌های خونی، جریان خون به مغز قطع شود یا یابد. وقتی این اتفاق می‌افتد، مغز اکسیژن یا مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کند و درنتیجه سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند.
سکته مغزی یک بیماری عروق مغزی است. این به این معنی است که این بیماری بر رگ‌های خونی که اکسیژن مغز را تأمین می‌کنند تأثیر می‌گذارد. اگر مغز اکسیژن کافی دریافت نکند، دچار آسیب می‌شود
انواع سکته مغزی کدامند؟
سکته مغزی انواع مختلفی دارد که این انواع عبارت‌اند از:
1. سکته مغزی ایسکمیک
این نوع سکته مغزی زمانی ایجاد می‌شود که یک لخته خون یا یک توده باعث انسداد رگ‌ها و عروق مغزی شود. انسداد می‌تواند زمانی ایجاد شود که ماده‌ای به نام پلاک در دیواره‌ي داخلی شریان ایجاد شود.
2. سکته هموراژیک
سکته هموراژیک زمانی ایجاد می‌شود که عروق خونی مغز پاره شوند و خون به سلول‌های اطراف بریزد. خون برای سلول‌های مغزی همچون سم است، این به معنی است که آن منجر به مردن سلول‌های مغزی می‌شود.
3. حمله مغزی گذرا (TIA)
این نوع از سکته مغزی که به آن سکته مغزی خفیف یا حمله‌ی ایسکمیک موقت (TIA) نیز می‌گویند زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی منجر به قطع موقت خون‌رسانی به مغز شود. علائم این سکته مغزی برای مدت محدودی باقی می‌ماند و سپس از بین می‌رود.
چه عواملی باعث سکته مغزی می‌شود؟
هر نوع سکته مغزی دارای مجموعه‌ای از علل بالقوه متفاوت است. بااین‌حال، به‌طورکلی، عوامل زیر می‌تواند منجر به سکته مغزی شوند:
- اضافه‌وزن یا چاقی
- داشتن سابقه شخصی یا خانوادگی سکته مغزی
- فشارخون بالا
- دیابت
- کلسترول بالا
- بیماری قلبی، بیماری شریان کاروتید یا بیماری عروقی دیگری
- کم‌تحرکی
- مصرف بیش‌ازحد الکل
- سیگار کشیدن
- مصرف مواد مخدر
بعد از سکته مغزی چه اتفاقی می‌افتد؟
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به مغز به دلیل انسداد در شریان کم و یا قطع شود. سکته مغزی همچنین ممکن است به خاطر نشت خون به مغز در اثر پاره شدن یکی از شریان‌ها (سکته مغزی هموراژیک) ایجاد شود.
خون اکسیژن را به مغز می‌رساند تا بتواند به عملکرد صحیح تمام بخش‌های مغز کمک کند. هنگامی‌که هر چیزی سطح اکسیژن در مغز را کم کند، سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند و درنتیجه بخش‌هایی از مغز دیگر کار نمی‌کنند.
این باعث امر ایجاد مجموعه‌ای از علائم در فرد می‌شود که این علائم عبارت‌اند از:
- فلج (معمولاً در سمت آسیب‌دیده بدن)
- بی‌حسی در اندام‌ها (دست‌ها، پاها، بازوها)
- مشکل در صحبت کردن و بستن کامل دهان
- مشکل در بلع و نوشیدن
- سرگیجه
- مشکل در تنفس
- از دست دادن تعادل و هماهنگی
- غش کردن یا بی‌هوش شدن
- سردرد شدید ناگهانی
همان‌طور که خواندید یکی از علائم و عوارض سکته مغزی از دست دادن تعادل و بی‌حسی در اندام‌ها و محدود شدن حرکات بدن است. برای رفع این عوارض می‌توان از فیزیوتراپی بهره برد. در بخش بعدی ما قصد داریم تا به کاربرد فیزیوتراپی برای سکته مغزی بپردازیم، پس با ما همراه باشید.
کاربرد فیزیوتراپی برای سکته مغزی چیست؟
بر اساس تحقیقات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، سکته چهارمین علت مرگ‌ومیر در دنیا است که سالانه بیش از 800000 نفر را به خود مبتلا می‌کند. پس از سکته مغزی، اغلب افراد در حرکت کردن، صحبت کردن یا انجام فعالیت‌های منظم مشکل پیدا می‌کنند. درحالی‌که دارو برای درمان علت اولیه سکته مغزی و گاهی اوقات عوارض ناشی از آن مفید است، فیزیوتراپی می‌تواند در درازمدت مفید باشد.
به‌عبارت‌دیگر، سکته مغزی اغلب باعث فلج شدن یک طرف بدن می‌شود، به این معنی که بیماران عملکرد یک دست و یک پا را از دست می‌دهند. در هفته‌ها و ماه‌های اول بهبودی، فیزیوتراپ‌ها با بازماندگان سکته مغزی کار می‌کنند تا این ماهیچه‌ها را تقویت و تحریک کنند. سپس زمانی که ماهیچه‌ها تقویت شدند و عملکرد سابق خود را بار دیگر به دست آوردند، فیزیوتراپی به بیماران این امکان را می‌دهد تا مهارت‌های روزمره را دوباره بیاموزند و سلول‌های سالم مغز خود را برای کنترل قسمت‌های آسیب‌دیده بدن دوباره آموزش دهند.
چه مشکلات حرکتی با فیزیوتراپی سکته مغزی درمان می‌شوند؟
انواع مشکلات حرکتی که با فیزیوتراپی درمان می‌شوند عبارت‌اند از:
- ضعف یا فلج در یک طرف بدن
- تغییرات در حس اندام، مانند سنگینی اندام، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن.
- مشکلات تعادلی
- درد مفاصل و دررفتگی جزئی.
- سفتی عضلانی، یا اسپاسم عضلانی معروف به اسپاستیسیتی
در طول فیزیوتراپی سکته مغزی چه اتفاقی می‌افتد؟
فیزیوتراپی برای سکته‌های مغزی معمولاً شامل برنامه‌های خاصی برای هر بازمانده سکته مغزی است. در طول اولین قرار ملاقات شما با درمانگر جدیدتان، آن‌ها بدن شما را به‌طور کامل معاینه می‌کنند، با پزشکتان مشورت می‌کنند و با شما یا عزیزانتان درباره‌‌ي علائم و مشکلاتتان صحبت می‌کنند. این به آن‌ها اجازه می‌دهد تا برنامه‌ای را که برای شما مناسب است، با تمرکز بر بازگرداندن حرکت و جلوگیری از مشکلاتی که ممکن است پس از سکته مغزی رخ دهد، طراحی کنند.
در فیزیوتراپی به‌طورکلی اغلب فیزیوتراپیست با ابتدایی‌ترین کارها و حرکات، مانند بلند شدن ایمن از تخت به صندلی، شروع می‌کند. سپس فیزیوتراپیست به‌تدریج به تمرینات و کارهایی می‌رسد که تعادل را بهبود می‌بخشد. درواقع، او به شما کمک می‌کند مهارت‌های هماهنگی اولیه را دوباره بیاموزید، و مغز خود را برای انجام وظایف کاربردی مانند گرفتن اشیا و راه رفتن دوباره آموزش دهید.
چه زمانی می‌توان فیزیوتراپی سکته مغزی را شروع کرد؟
از 24 ساعت پس از سکته مغزی، پرستاران شما را تشویق می‌کنند که تا جایی که می‌توانید از جای خود بلند شوید، راه بروید یا فقط روی یک صندلی بنشینید. بنابراین از ۲۴ ساعت بعد از سکته مغزی می‌توان فیزیوتراپی را شروع کرد.
مدت فیزیوتراپی بیماران سکته مغزی چقدر است؟
اکثر افراد مبتلابه سکته مغزی در هفته‌های اول پس از سکته به‌سرعت بهبود می‌یابند اما پس از تقریباً سه ماه، سرعت بهبودی آن‌ها معمولاً کند می‌شود. پس‌ازاین زمان، بهبودها اغلب به این دلیل اتفاق می‌افتد که ماهیچه‌های بدن فرد قوی‌تر می‌شود، نه به دلیل بهبودی از آسیب مغزی ناشی از خود سکته مغزی.
هنگامی‌که شما فیزیوتراپی را شروع می‌کنید، با درمانگر اهداف و تمرینات را برنامه‌ریزی می‌کنید. شما باید تا زمانی که به این تمرینات نیاز دارید، درمان را ادامه دهید. درمان زمانی می‌تواند پایان یابد که به اهداف تعیین‌شده، مانند پیاده‌روی یا بهبود تعادل رسیده باشید. همچنین اگر درمانگر ارزیابی کند که درمان بیشتر برای شما سودی ندارد، می‌تواند به آن پایان یابد. بنابراین تعیین دقیق مدت فیزیوتراپی برای بیماران سکته مغزی کاملاً بستگی به میزان آسیب بدن و برنامه‌ی چیده شده توسط فیزیوتراپیست دارد.
چگونه می‌توان از سکته مغزی پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از سکته مغزی، رسیدگی به علل زمینه‌ای است. افراد می‌توانند با ایجاد تغییرات در سبک زندگی به این هدف دست یابند مانند:
- داشتن رژیم غذایی سالم
- حفظ وزن متعادل
- ورزش منظم
- نکشیدن سیگار
- اجتناب از مصرف الکل
