اسپاستیسیتی بیش از 12 میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد، از جمله حدود 80 درصد از افراد مبتلا به فلج مغزی و 80 درصد از افراد مبتلا به ام اس، این جمعیت را تشکیل می‌دهند.
اگر برای شما یا یکی از عزیزانتان اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ (Spasticity) تشخیص داده شده، دریافت درکی جامع از این اختلال و تاثیرات آن بسیار مهم است.
آگاهی از علل و تأثیر این بیماری سبب درمان‌های مؤثرتر شده که باعث بهبود توانایی مدیریت این بیماری می‌شود.
اسپاستیسیتی چیست؟
اسپاستیسیتی وضعیتی است که در آن افزایش غیرطبیعی تونوس عضلانی یا سفتی عضله وجود دارد که ممکن است در حرکت، گفتار اختلال ایجاد کند یا با ناراحتی یا درد همراه باشد.
اسپاستیسیتی زمانی اتفاق می‌افتد که تکانه‌های عصبی که حرکت ماهیچه‌ای را کنترل می‌کنند قطع یا آسیب ببینند. شرایط مختلفی می‌تواند باعث این امر شود، از جمله:
- آسیب نخاعی
- آسیب مغزی
- بیماری‌هایی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) و مولتیپل اسکلروزیس (MS)
با این حال، اسپاسم می‌تواند برای افرادی که پاهای بسیار ضعیفی دارند، فوایدی داشته باشد. سفتی ناشی از اسپاسم می‌تواند به آنها کمک کند تا بایستند یا راه بروند. برای این افراد، هدف از درمان باید تسکین درد با حفظ سفتی مورد نیاز برای عملکرد باشد.
درجه اسپاستیسیته از سفتی خفیف ماهیچه تا اسپاسم عضلانی شدید، دردناک و غیرقابل کنترل متغیر است. اسپاستیسیتی می‌تواند در توانبخشی بیماران مبتلا به اختلالات خاص اختلال ایجاد کند و اغلب فعالیت‌های روزانه آنها را دچار اختلال می‌کند.
علائم اسپاستیسیتی چیست؟
علائم اسپاستیسیتی می‌تواند از سفتی خفیف ماهیچه‌ها تا اسپاسم‌های دردناک و غیرقابل کنترل متفاوت باشد. درد یا سفتی مفاصل نیز در اسپاستیسیتی شایع است.
برخی از علائم شایع اسپاستیسیتی عبارت‌اند از:
- سفتی عضلانی که باعث می‌شود انجام برخی کارها دشوار شود
- اسپاسم عضلانی که باعث انقباضات عضلانی غیرقابل کنترل و اغلب دردناک می‌شود
- روی هم زدن غیر ارادی پاها
- بدشکلی عضلات و مفاصل
- خستگی عضلانی
- مهار رشد طولی عضلات
- مهار سنتز پروتئین در سلول‌های عضلانی
- افزایش تونوس عضلانی
- کلونوس (مجموعه انقباضات سریع غیرارادی)
- انقباض (انقباض دائمی عضله و تاندون به دلیل سفتی و اسپاسم شدید پایدار)
انواع اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ
دو نوع اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ داریم:
1. ساکن:
انقباض عضلات یا سفتی توسط حرکتی خاص یا قرار گرفتن شکل و حالتی خاص از بدن به وجود می‌آید.
2. دینامیک:
انقباض عضلات یا سفتی مرتبط با این بیماری فقط در موقعیت‌های خاص یا در حالت‌های ویژه به وجود می‌آید.
علل ابتلا به اسپاستیسیتی چیست؟
علت اصلی اسپاستیسیتی آسیب به مسیرهای عصبی است که حرکت عضلات را کنترل می‌کنند. اسپاستیسیتی بیشتر در اختلالات سیستم عصبی مرکزی (CNS) رخ می‌دهد. همچنین می‌تواند نشانه‌ای از مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا فلج مغزی باشد.
نظریه‌های زیادی در مورد علت اسپاستیسیتی وجود دارد، اما علت اصلی اسپاستیسیتی کاملاً شناخته شده نیست. هنگامی که آسیب به نخاع یا سیستم عصبی مرکزی اتفاق می افتد، ممکن است باعث تغییر در تعادل سیگنال بین سیستم عصبی و عضلات شود که می‌تواند منجر به افزایش اسپاسم، انقباض و رفلکس در عضلات شود.
بسیاری از بیماری‌های عصبی وراثتی و نا توانایی‌های هستند که منجر به این بیماری می‌شوند. در هر کسی که بیماری‌های زیر تشخیص داده شود ممکن است اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ هم به وجود بیاید:
- سکته
- آتاکسی (بی تعادلی اندام‌ها)
- اسپینا بیفیدا (نخاع دوشاخه)
- آسیب مغزی
- مننژیت
- ورم مغز
- اسکلروز جانبی (تباهی سلول‌های عصبی مسئول حرکت عضلات)
- پاتوژن هایی که سبب آسیب‌های نورولوژیکی می‌شوند
البته شایان ذکر است که، شدت انقباض به فاکتورهای زیادی وابسته است.
عوارض اسپاستیسیتی چیست؟
اسپاستیسیتی در طولانی مدت می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- مفاصل یخ زده
- زخم‌های فشاری
- ناتوانی در عملکرد طبیعی
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI)
- یبوست مزمن
- تب یا سایر بیماری‌های سیستمیک
چه زمانی باید به پزشکم مراجعه کنم؟
درمان بر اساس فراوانی و سطح اسپاستیسیتی شما و شرایط زمینه‌ای است که باعث آن شده است. اگر:
- شما برای اولین بار اسپاستیسیتی را تجربه می‌کنید و علت آن را نمی‌دانید
- اسپاستیسیتی شما شدیدتر می‌شود یا بیشتر اتفاق می افتد
- اسپاستیسیتی شما به طور قابل توجهی تغییر کرده است
- شما یک مفصل یخ زده دارید
- زخم فشاری یا پوست قرمز دارید
- سطح ناراحتی یا درد شما در حال افزایش است
- انجام کارهای روزمره برای شما مشکل است
پزشک شما ممکن است فیزیوتراپی یا ورزش‌هایی را پیشنهاد کند که می‌توانید در خانه انجام دهید. در برخی موارد، ممکن است از گچ یا آتل برای جلوگیری از سفت شدن بیش از حد عضلات استفاده شود.
اسپاستیسیتی عضلانی چگونه درمان می‌شود؟
اگر اسپاستیسیتی به درستی مدیریت نشود، می‌تواند منجر به یخ زدگی مفاصل و زخم‌های فشاری روی پوست شما شود. دوره‌های طولانی اسپاستیسیتی می‌تواند منجر به ناتوانی در حرکات اندام بدن شود:
- مچ پا
- زانو
- باسن
- آرنج‌ها
- شانه‌ها
- مچ دست
این می‌تواند بر توانایی شما در موارد زیر تأثیر بگذارد:
- حرکت
- راه رفتن
- در ظرفیت معمولی کار کردن
درمان اسپاستیک ممکن است از دارو درمانی گرفته تا فیزیوتراپی و حتی جراحی باشد. درمان به میزان اختلال عضلانی بستگی دارد که از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
1. دارودرمانی
داروهایی که برای کنترل علائم اسپاستیسیتی استفاده می‌شوند عبارتند از باکلوفن، دیازپام، تیزانیدین یا کلونازپام. داروهای اسپاستیسیتی ممکن است به تسکین علائم کمک کنند، اما ممکن است فایده عملکردی نداشته باشند. اثربخشی این داروها در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد.
2. فیزیوتراپی
فیزیوتراپی ممکن است شامل طیف وسیعی از تمرینات حرکتی و کشش عضلات باشد. این ممکن است به جلوگیری از کوتاه شدن یا کوچک شدن عضلات کمک کند و ممکن است شدت علائم را کاهش دهد.
معرفی بهترین کلینیک فیزیوتراپی
3. سم بوتولینوم
تزریق سم بوتولینوم نیز ممکن است توصیه شود. عضلاتی که بیشترین تن را دارند برای تضعیف عمدی آنها و بهبود دامنه حرکت و عملکرد تزریق می‌شوند.
4. داروهای تزریقی داخل نخاع
داروهای داخل نخاعی به طور مداوم از طریق پمپی که از طریق جراحی در شکم قرار می‌گیرد، در مایع مغزی نخاعی آزاد می‌شوند. باکلوفن یکی از داروهایی است که می‌توان به این روش تجویز کرد.
5. جراحی
گاهی اوقات ممکن است جراحی برای آزادسازی تاندون یا قطع مسیر عصب-عضله توصیه شود.
درمان جراحی اسپاستیسیتی ممکن است برای بیماران خاصی توصیه شود. ریزوتومی یک روش جراحی است که شامل یک جراح مغز و اعصاب می‌شود که به اعصاب حسی کابل مانند در امتداد ستون فقرات دسترسی پیدا می‌کند و اعصابی را که پیام‌های انقباض را به عضلات آسیب دیده منتقل می‌کنند به دقت جدا می‌کند. جراح غیرطبیعی‌ترین الیاف را برش می‌دهد تا اسپاستیسیتی را از بین ببرد و در عین حال سایر عملکردهای حرکتی و حسی را حفظ کند.
آیا مراقبت از اسپاتیسیتی در منزل ممکن است؟
پزشک یا فیزیوتراپ شما احتمالاً انواع درمان‌های مراقبت خانگی را برای کمک به کاهش برخی از علائم اسپاستیسیتی توصیه می‌کند. این شامل:
- تمرینات کششی برای اسپاستیسیته و سلامت کلی؛ ممکن است به کسی نیاز داشته باشید که در تمرینات شما کمک کند.
- اجتناب از دمای بسیار گرم یا سرد.
- پوشیدن لباس‌های گشاد و پرهیز از لباس‌های محدود کننده یا بریس.
- خواب زیاد
- موقعیت خود را اغلب، حداقل هر دو ساعت یکبار تغییر دهید. اگر از ویلچر استفاده می‌کنید یا برای مدت طولانی در رختخواب می‌مانید، این امر به جلوگیری از ایجاد زخم فشاری کمک می‌کند.
به یاد داشته باشید که، آنچه در ابتلا به اسپاستیسیتی حائز اهمیت است؛ دیدار با پزشک متخصص می‌باشد. حتی اگر شرایطتان خوب است و مشکلی ندارید، حتماً با یک پزشک متخصص دیدار کنید تا بتوانید از توصیه‌های او بهره‌مند شوید و همچنین از عوارضی نظیر مفاصل یخ‌رده، گرفتگی شدید و حرکات غیر ارادی جلوگیری کنید.
